Nederlandse dialecten

Moderator:Aurinĭa

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)
Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-12, 11:00

Er zijn nogal wat topics waarin iets over dialect wordt gezegd, maar een verzameltopic is misschien toch wel een aardige toevoeging. Hierin kun je dan met vragen over dialect terecht, maar natuurlijk ook met links naar leuke dialectliedjes of desnoods lange lofzangen op de taal van jouw streek.

Ik wilde eigenlijk met een wat uitgebreidere openingspost beginnen, maar het forum geeft een foutmelding. Dan probeer ik 't eerst maar zo.
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-12, 12:29

Goed, zo dan maar. Plaatjes posten kan blijkbaar niet op dit forum, raar. Ik had graag de kaartjes gewoon in dit topic getoond, dat is veel overzichtelijker.

Allereerst een overzichtskaart van de dialecten in de Benelux:

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Languages_Benelux.png

Een andere kaart laat aardig zien hoe de dialecten in elkaar overlopen. de sprekers van twee naburige dorpen verstaan elkaar over het algemeen prima, de dialecten gaan dus geleidelijk in elkaar over (het continuüm). Uiteindelijk kunnen de verschillen dan evengoed best groot zijn, hoe meer een kleur afwijkt, hoe moeilijk het dialect voor sprekers van de standaardtaal is te verstaan. Wat meteen ook opvalt is de afwijkende blauwe kleur van het Fries: tussen het Fries en het Nederlands is er een echte taalgrens, hier lopen de dialecten dus niet vloeiend in elkaar over!

http://oi41.tinypic.com/femmmh.jpg

Een aantal typische verschillen kunnen goed op kaartjes worden weergegeven. Onderstaande kaartjes geven een globale indruk van de dialectverschillen in het Nederlands.

"IJs"

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c9/IJs_-_dialect.png

De -ie-uitspraak is ouder dan de ij-uitspraak. "Ies" is dus oorspronkelijk, het is aan de randen van het taalgebied bewaard; "ijs" heeft zich vanuit de Brabantse en Hollandse steden verspreid.

"Huis"

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Huisdialekt.png/636px-Huisdialekt.png

"Muis"

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Muisindialekt.png/636px-Muisindialekt.png

Merk op dat er regio's bestaan waarin ze wel "huus" zeggen, maar níet "muus" (in plaats daarvan "moes"). De uu-uitspraak heeft zich ooit vanuit het westen verspreid en werd eerder overgenomen in prestigieuze woorden als "huis" dan bij woorden die je vooral in besloten kring gebruikt en die zelfs verwijzen naar iets waarvoor je je schaamt, zoals muizen in je huis.

Twee Limburgse kaartjes:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4b/LimburgsIk.png

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/16/Dansen.png

Het Limburgs ligt wat dichter bij het Duits, wat je duidelijk merkt aan de uitspraak ich voor "ik"; tegelijk heeft het heel eigen uitspraakkenmerken, zoals de neiging om het achtervoegsel -de niet aan te passen aan de stemloze klinker (zoals dat wel in de standaardtaal gebeurt: dans + de = danste), maar in plaats daarvan de stemloze medeklinker aan -de aan te passen: dans + de = danzde.
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.

User avatar
Hoogstwaarschijnlijk
Posts:7089
Joined:2005-11-30, 10:21
Location:Utrecht
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Hoogstwaarschijnlijk » 2012-07-12, 13:12

Plaas wrote:Goed, zo dan maar. Plaatjes posten kan blijkbaar niet op dit forum, raar. Ik had graag de kaartjes gewoon in dit topic getoond, dat is veel overzichtelijker.



http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Languages_Benelux.png




Plaatjes kunnen wel gepost worden, hoor! Maar hm, nu ik het zelf probeer, krijg ik ook een foutmelding, dus ik weet niet.

Ik vind het bij dat kaartje altijd zo jammer dat de grens tussen België en Nederland niet wat steviger is aangegeven. Ik bedoel, van oorsprong zal het zo zijn geweest maar tegenwoordig is er toch wel een flink verschil tussen Nederlands Brabants en Vlaams Brabants.

Ik spreek jammer genoeg geen dialect. Tegelijkertijd heb ik wel een onuitroeibaar accent.
Wat ik mij afvraag, ik zeg vaak (h)è aan het einde van een zin. Zoals denk ik heel veel mensen doen. Maar bij mij wordt het ook vaak nè. Zou dat dialectgebonden zijn, of is het iets wat ik alleen doe of...?
Native: Dutch
Learns: Latin and French
Knows also (a bit): English, German, Turkish, Danish

Corrections appreciated.

User avatar
Hoogstwaarschijnlijk
Posts:7089
Joined:2005-11-30, 10:21
Location:Utrecht
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Hoogstwaarschijnlijk » 2012-07-12, 13:15

Plaas wrote:
Image

Een aantal typische verschillen kunnen goed op kaartjes worden weergegeven. Onderstaande kaartjes geven een globale indruk van de dialectverschillen in het Nederlands.


Dit plaatje doet het wel gewoon :) Ik had dit plaatje nog nooit gezien, wel interessant, Brabants & Hollands & Utrechts lijken hier bijna hetzelfde op, of begrijp ik het niet goed?
Native: Dutch
Learns: Latin and French
Knows also (a bit): English, German, Turkish, Danish

Corrections appreciated.

User avatar
Reinder
Language Forum Moderator
Posts:3774
Joined:2011-03-22, 17:21
Gender:male
Country:MXMexico (México)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Reinder » 2012-07-12, 13:22

Het enige vreemde aan de plaatjes vind ik is dat ze heel Friesland ingevuld hebben. Ook de plekken waar Fries wordt gesproken en waar bijvoorbeeld het woord 'muis' nooit als 'muus' wordt uitgesproken. Als ze dit alleen hadden ingevuld in de gebieden waar Nederlandse dialecten worden gesproken, dan had het geloof ik wel helemaal geklopt. In Leeuwarden zeggen ze in ieder geval 'hús' en 'mús', dat wel als 'huus' en 'muus' wordt uitgesproken. Maar in het Fries heb ik nog nooit het woord 'mús' gehoord en alleen maar het woord 'mûs' gehoord, dat, als ik het goed heb geschreven in het IPA, wordt uitgesproken als /mu:(ə)s/.
De plaatjes zijn dus niet zo volledig, in Friesland zijn er bijvoorbeeld ook nog varianten, in bepaalde gebieden zeggen ze 'hús' en in andere gebieden zeggen ze 'hûs'.
Image Image Image Image | Image | Image

User avatar
Hoogstwaarschijnlijk
Posts:7089
Joined:2005-11-30, 10:21
Location:Utrecht
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Hoogstwaarschijnlijk » 2012-07-12, 13:32

Reinder wrote:Het enige vreemde aan de plaatjes vind ik is dat ze heel Friesland ingevuld hebben. Ook de plekken waar Fries wordt gesproken en waar bijvoorbeeld het woord 'muis' nooit als 'muus' wordt uitgesproken. Als ze dit alleen hadden ingevuld in de gebieden waar Nederlandse dialecten worden gesproken, dan had het geloof ik wel helemaal geklopt. In Leeuwarden zeggen ze in ieder geval 'hús' en 'mús', dat wel als 'huus' en 'muus' wordt uitgesproken. Maar in het Fries heb ik nog nooit het woord 'mús' gehoord en alleen maar het woord 'mûs' gehoord, dat, als ik het goed heb geschreven in het IPA, wordt uitgesproken als /mu:(ə)s/.
De plaatjes zijn dus niet zo volledig, in Friesland zijn er bijvoorbeeld ook nog varianten, in bepaalde gebieden zeggen ze 'hús' en in andere gebieden zeggen ze 'hûs'.

Maar Reinder, ze wilden gewoon een eenvoudig kaartje maken, dus niet met al die nuances, neem ik aan... Hm, Friesland is natuurlijk ook wel een geval apart, misschien hadden ze daar inderdaad nog wel een apart kleurtje voor kunnen gebruiken :)
Native: Dutch
Learns: Latin and French
Knows also (a bit): English, German, Turkish, Danish

Corrections appreciated.

User avatar
Reinder
Language Forum Moderator
Posts:3774
Joined:2011-03-22, 17:21
Gender:male
Country:MXMexico (México)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Reinder » 2012-07-12, 14:39

Hoogstwaarschijnlijk wrote:Maar Reinder, ze wilden gewoon een eenvoudig kaartje maken, dus niet met al die nuances, neem ik aan... Hm, Friesland is natuurlijk ook wel een geval apart, misschien hadden ze daar inderdaad nog wel een apart kleurtje voor kunnen gebruiken :)
Ja, natuurlijk. Ze hebben waarschijnlijk naar de Nederlandse dialecten gekeken die in Friesland gesproken worden. Maar toch vind ik dat het heel vreemd staat aangegeven.
Image Image Image Image | Image | Image

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-12, 15:01

Interessant, Reinder. Ik zou inderdaad ook [mu:s] zeggen in het Fries. Ik geloof dat er wel enige variatie is in de uitspraak van de û in Friesland, misschien dat er dialecten met een uu bestaan. Er zijn nogal wat Hollandse ui's die in het Fries als een uu klinken.

Hoogstwaarschijnlijk wrote:
Plaas wrote:
Image

Een aantal typische verschillen kunnen goed op kaartjes worden weergegeven. Onderstaande kaartjes geven een globale indruk van de dialectverschillen in het Nederlands.


Dit plaatje doet het wel gewoon :) Ik had dit plaatje nog nooit gezien, wel interessant, Brabants & Hollands & Utrechts lijken hier bijna hetzelfde op, of begrijp ik het niet goed?


Dat kaartje heb ik gehost op tinypic, blijkbaar werkt dát wel en Wikimedia commons niet (andersom zou logischer zijn).

Zeker in vergelijking met dialecten als het West-Vlaams, Twents of Limburgs lijken de Brabantse, Utrechtse en Hollandse dialecten erg op elkaar. Deze regio is ook al vroeg het stedelijke centrumgebied geworden, veel taalveranderingen zijn vanuit Brabant en Holland verspreid geraakt (Brabantse & Hollandse expansie). Tegelijkertijd kunnen er wel wat flink afwijkende dorps- en stadsdialecten tussen zitten, dat is niet altijd even duidelijk te zien op de kaart.
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.

User avatar
Reinder
Language Forum Moderator
Posts:3774
Joined:2011-03-22, 17:21
Gender:male
Country:MXMexico (México)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Reinder » 2012-07-12, 15:09

Plaas wrote:Interessant, Reinder. Ik zou inderdaad ook [mu:s] zeggen in het Fries. Ik geloof dat er wel enige variatie is in de uitspraak van de û in Friesland, misschien dat er dialecten met een uu bestaan. Er zijn nogal wat Hollandse ui's die in het Fries als een uu klinken.
De 'û' kan volgens mij op twee manieren worden uitgesproken, lang (met sjwa) en kort (zonder sjwa), in beide gevallen met een [u:] en niet met een [ʏ:]. De 'ui' wordt inderdaad vaak een 'ú' in het Fries, maar er zijn natuurlijk veel uitzonderen, zo ook bij 'hûs' en 'mûs'. Maar goed, dit topic gaat over Nederlandse dialecten, dus ik zal nu Fries met tevredenheid verbannen uit dit topic. :lol:
Image Image Image Image | Image | Image

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-12, 15:19

Noh, mar den hewwe 't West-Fries nag, 't dialect van me oigen streek. Ok mrakels mooi.

http://www.youtube.com/watch?v=ltrzjsUTEMg

No praat ik eigelek gien West-Fries, mar Tessels, dat liekt der bar veul op hoor, mar wee zègge nag "huus" en "ies", we benne op zó'n eiland toch 'n bietje ouerwes vanzelf. Mar of der zongen wordt in het Tessels... Op internet hew ik der nag niks van zien. Of hoord. Wee benne niet zó zingerig.
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.

User avatar
Reinder
Language Forum Moderator
Posts:3774
Joined:2011-03-22, 17:21
Gender:male
Country:MXMexico (México)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Reinder » 2012-07-12, 15:57

Plaas wrote:Noh, mar den hewwe 't West-Fries nag, 't dialect van me oigen streek. Ok mrakels mooi.

No praat ik eigelek gien West-Fries, mar Tessels, dat liekt der bar veul op hoor, mar wee zègge nag "huus" en "ies", we benne op zó'n eiland toch 'n bietje ouerwes vanzelf. Mar of der zongen wordt in het Tessels... Op internet hew ik der nag niks van zien. Of hoord. Wee benne niet zó zingerig.
As ik 't soa sien lykt 't wel un bitsje op 't Leewarders, mar as ik 't dan hoar klinkt 't aardech anders. Wel un grappech taaltsje. :D
Image Image Image Image | Image | Image

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-12, 19:03

Liwadders begriep ik altoos bèst. Ik denk dat 't Tessels der ok wol dichter teugenan leit as West-Fries. Wee hewwe ok 'n zood Friese woorde in ons dialect, vanzelf hejje al zien ("fansels"), mar we bruke ok woorde as diezig ("dizich") en samenstellings as eterstied ("iterstiid").
Der benne ok grammaticale regels zóas de -n op 't end van werkwoorde weerdat wee 't Fries lieke te volgen: oftig is er gien -n (zinge, drinke), mar d'r komt wel 'n -n achter voltooid deelwoorde (dat hejje mooi zongen) en ok bee infinitieve na "te" (we gane murge te drinken).
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.

User avatar
Hoogstwaarschijnlijk
Posts:7089
Joined:2005-11-30, 10:21
Location:Utrecht
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Hoogstwaarschijnlijk » 2012-07-13, 7:19

Ik ben één keer op Texel geweest en serieus, ik kon die mensen gewoon niet verstaan :shock: Maar mijn beste vriendin komt van Texel en die spreekt verder niet echt dialect, heeft alleen een accent. Heb van haar wel geleerd dat er over 'overkanters' (toch?) gesproken wordt en dat zelfs mensen die wel hun leven lang op Texel gewoond hebben maar er niet geboren zijn niet als echte Texelse mensen beschouwd worden :P

En nog even een korte anekdote over Brabanders die in Friesland op vakantie gingen...
We waren een dorpje aan het bezichtigen, toen er een man naar ons toekwam die in het Fries tegen ons aan begon te praten. Wij legden uit dat we geen Fries konden, die man schakelde over op een onverstaanbaar Nederlands. Mijn moeder dacht dat hij vroeg of we ook de kerk wilden zien. Mijn moeder wilde de kerk wel zien. Het volgende ogenblik zaten wij (ouders, mijn zusje, ik en de hond) in een kerk. De deur werd achter ons dichtgedaan en de man bleef ervoor staan. Hij gebaarde dat we moesten gaan zitten en startte de video op. Vervolgens zaten wij een uur lang naar een of andere video te kijken over het scheppingsverhaal... En ons hondje maar braaf zijn, hij was de enige die ons had kunnen verlossen door keihard te gaan blaffen of zo, maar niets hoor :wink: Dus we hebben braaf de hele film gekeken, want ja, we wilden die man ook niet beledigen, hij was in wezen erg vriendelijk en mijn moeder had er immers in toegestemd om naar de film te kijken...
Native: Dutch
Learns: Latin and French
Knows also (a bit): English, German, Turkish, Danish

Corrections appreciated.

User avatar
Reinder
Language Forum Moderator
Posts:3774
Joined:2011-03-22, 17:21
Gender:male
Country:MXMexico (México)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Reinder » 2012-07-13, 7:57

Plaas wrote:Liwadders begriep ik altoos bèst. Ik denk dat 't Tessels der ok wol dichter teugenan leit as West-Fries. Wee hewwe ok 'n zood Friese woorde in ons dialect, vanzelf hejje al zien ("fansels"), mar we bruke ok woorde as diezig ("dizich") en samenstellings as eterstied ("iterstiid").
Der benne ok grammaticale regels zóas de -n op 't end van werkwoorde weerdat wee 't Fries lieke te volgen: oftig is er gien -n (zinge, drinke), mar d'r komt wel 'n -n achter voltooid deelwoorde (dat hejje mooi zongen) en ok bee infinitieve na "te" (we gane murge te drinken).
Ik kan Leeuwarders ook perfect verstaan. Spreken kan ik het nauwelijks, ik heb geen idee waarom, maar het komt er niet in. Texels lijkt mij ook prima verstaanbaar.

Hoogstwaarschijnlijk wrote:En nog even een korte anekdote over Brabanders die in Friesland op vakantie gingen...
We waren een dorpje aan het bezichtigen, toen er een man naar ons toekwam die in het Fries tegen ons aan begon te praten. Wij legden uit dat we geen Fries konden, die man schakelde over op een onverstaanbaar Nederlands. Mijn moeder dacht dat hij vroeg of we ook de kerk wilden zien. Mijn moeder wilde de kerk wel zien. Het volgende ogenblik zaten wij (ouders, mijn zusje, ik en de hond) in een kerk. De deur werd achter ons dichtgedaan en de man bleef ervoor staan. Hij gebaarde dat we moesten gaan zitten en startte de video op. Vervolgens zaten wij een uur lang naar een of andere video te kijken over het scheppingsverhaal... En ons hondje maar braaf zijn, hij was de enige die ons had kunnen verlossen door keihard te gaan blaffen of zo, maar niets hoor :wink: Dus we hebben braaf de hele film gekeken, want ja, we wilden die man ook niet beledigen, hij was in wezen erg vriendelijk en mijn moeder had er immers in toegestemd om naar de film te kijken...
De arme man deed zo z'n best om goed Nederlands te praten. Was het een oudere man? Het kan best zijn, dat de man geen Nederlands kon spreken, die bestaan nog in Friesland. Mijn oma heeft ook nooit Nederlands kunnen spreken, ze kon het zelfs nauwelijks verstaan.
Image Image Image Image | Image | Image

User avatar
Hoogstwaarschijnlijk
Posts:7089
Joined:2005-11-30, 10:21
Location:Utrecht
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Hoogstwaarschijnlijk » 2012-07-13, 8:22

Reinder wrote:De arme man deed zo z'n best om goed Nederlands te praten. Was het een oudere man? Het kan best zijn, dat de man geen Nederlands kon spreken, die bestaan nog in Friesland. Mijn oma heeft ook nooit Nederlands kunnen spreken, ze kon het zelfs nauwelijks verstaan.



Ja, een heel oude man en inderdaad, hij deed enorm zijn best! Het was geloof ik niet dat hij helemáál geen Nederlands kon spreken, alleen, niet zo erg goed. En van die oudere boertjes mompelen altijd zo, ik geloof dat dat in élk dialect zo is. In het Brabants in elk geval wel, dan kan ik ook niet altijd iedereen verstaan...

Wat ik irritant vind.
Laatst zag ik een documentaire waarin een oudere man uit de Achterhoek ondertiteld werd. Dat vond ik redelijk logisch. Ik kon hem goed verstaan, maar hij mompelde wel enigszins en zijn uitspraak was duidelijk Achterhoeks. Het ging ook nog over een oude vrouw uit Amsterdam. Zij was werkelijk waar totaal niet te verstaan, maar zij werd níét ondertiteld. Ik merk dat dat vaker zo is. Brabants wordt best vaak ondertiteld, maar mensen die plat Hollands praten niet. Waarom is dat zo? Het is niet alsof heel Nederland dat plat Hollands zomaar kan volgen, grrr... En het is ook niet alsof mensen die met een zachte g praten nu direct ondertiteling behoeven, lijkt me zo.
Native: Dutch
Learns: Latin and French
Knows also (a bit): English, German, Turkish, Danish

Corrections appreciated.

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-14, 11:53

Ook in mijn familie spreekt niet iedereen echt goed Nederlands. Als mijn oma naar het ziekenhuis moest nam ze haar zus mee om te tolken. ("Wat scheelt eraan?" "Noh, 't ben' me biene.") Later heeft ze 't wel beter geleerd, maar 100% is het nooit geworden.
Toen op de begrafenis van m'n oudtante de spreekster ons uitnodigde om "kaarsjes" te komen opzetten, bromde mijn oom dat hij niet begreep wat 'ie nou met karsies (kersjes) moest, toen heb ik 'm maar ingefluisterd dat 't om keersies ging.

Maar dat zijn de ouderen natuurlijk. Van mijn generatie spreekt haast niemand het dialect nog. Het is uitzonderlijk dat ik het wel heb leren spreken, ik ben zelfs niet op Texel opgegroeid. Maar misschien is dat net de reden: ik bleef in de zomers vaak weken bij mijn oma logeren, terwijl leeftijdsgenoten natuurlijk bij hun ouders thuis bleven, en die ouders voedden hen in het Nederlands op. Mijn oma sprak met mij daarentegen constant in de enige taal die ze echt beheerste en dat was het dialect, en zelfs een wat ouderwetse versie ervan.
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.

User avatar
Spaigelploatje
Posts:930
Joined:2009-04-12, 12:43
Gender:male
Location:Groningen
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Spaigelploatje » 2012-07-15, 14:49

Ik ben 't helemaal niet zo eens met de overgangen van die kaartjes. Er is mijns inziens wel een duidelijke overgang van het Gronings naar het Fries en die overgangsdialecten worden in sommige dorpen zeker gesproken. De overgang gaat sneller dan in andere gebieden, maar ik heb sommige bronnen zelfs ziens vermelden dat er geen enkele overgang is van het Fries naar het Gronings en dat is mijn optiek gewoon onzin.

Ook de verstaanbaarheid tussen Friezen en West-Groningers is verder gewoon prima.

Volgens dat huis/huus/hoes kaartjes woon ik in het hoes-uitsteeksel in het noorden wat niet klopt. Hier is het altijd al huus, muus, thuus etc geweest.

Dat gezegd hebbende klopt het muis/muus kaartje volgens mij ook van geen kant.

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-16, 12:47

Waaruit blijkt dan dat het overgangsdialecten zijn? Ik wil best aannemen dat er de nodige Friese elementen in het Gronings terecht zijn gekomen, maar dat maakt nog geen continuüm. Het Zuid-Nederlands zit vol Franse elementen, maar er loopt wel degelijk een taalgrens door België. De verschillen blijven ondanks wederzijdse beïnvloeding groot.

Het Fries wijkt op een flink aantal punten af van het overige Westgermaans, en binnen het West-Germaans staat het op een aantal punten ook weer dichter bij het Engels dan bij het Nederlands en het Duits. Een aantal typische kenmerken zijn:

- Palatalisering van k- en g- voor bepaalde klinkers: tsjerke (kerk), jild (geld). Dit kenmerk heeft het Fries met het Engels gemeen.
- Westgermaans þ (th) wordt t-, terwijl deze klank in Nederlandse en Duitse dialecten d- oplevert; in het Engels is 'ie natuurlijk bewaard. Troch (doorheen).
- Stijgende tweeklanken, zoals in het Frans: strjitte (straat), dwaan (doen).
- Brekking: een grammaticale regel vergelijkbaar met umlaut waarbij lange klinkers stijgende tweeklanken worden, bv. foet - fuotten (uitspr. fwotten, "voet - voeten"). Dit komt vooral in het Westerlauwers Fries voor, in veel mindere mate in het Fries dat in Duitsland wordt gesproken.

- Twee hoofdklassen werkwoorden, één op -je en één op -e: meitsje (maken) vs. litte (laten).
- De "IPI-constructie" (Imperativus pro infinitivo): een gebiedende wijs in plaats van een infinitief, zie wiki voor een voorbeeldzin.
- Infinitieven hebben meestal geen eind-n, maar krijgen die in bepaalde gevallen wel, bv. na "te". Dit is een ingewikkeld onderscheid dat echter ook in West-Friese en Zeeuwse dialecten wordt gemaakt.

Een Nederlandse uitdrukking als maak jullie uit de voeten kun je prima letterlijk in het Fries vertalen: meitsje jim út'e fuotten. Maar in zo'n zin zitten dan wel meteen typisch Friese klanken als -tsj- en -wo- (gespeld -uo-). Ik weet niet wat meitsje jim út'e fuotten in de Groningse dialecten tegen de Friese grens is, maar ik vermoed toch niet dat uit zo'n zin de voorzichtige overgang van het continuüm zou blijken. De grens met het Drents of het Ostfriesisch in Duitsland is vele malen vager, daar is er dus wél een continuüm. Het Fries is een taal met een taalgrens, dat maakt 't net zo eigenaardig.
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.

User avatar
Spaigelploatje
Posts:930
Joined:2009-04-12, 12:43
Gender:male
Location:Groningen
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Spaigelploatje » 2012-07-16, 22:20

Gewoon een plekje in de regio in Groningen:
http://www.blotevoetenpad.nl/
't Blôde fuottenpaad

Opende is een dorp in Groningen, maar ze spreken meer Fries dan Nederlands/Gronings.
Ik heb Groningers horen zeggen: "Ze klinken Gronings, maar als je er dan bij zit versta je er weinig meer van".

Wat betreft jouw zinnetje:
Ikzelf zou zeggen: Moak jim uut 'e foet'n (of gewoon: wegwèze! :lol: )
Vrienden uit Opende zouden zeggen: Meitsje jim út 'e fjotten (inderdaad een fj-klank).

De palatisering voor de k-klank is in Opende deels aanwezig. In werkwoorden zie je het wel, maar in zelfstandige naamwoorden zie je het niet altijd.
Zo heb ik in dat dorp weleens gehoord: Gjisto saterje ek noar de kerk ?
Ikzelf zou zeggen: Gjistoe zotterdaag ok noar de kerk ?

Wat wel typisch is aan waar ik woon is dat een g aan het begin van een woord waar de letter erna een e, o of oe een Engelse g wordt. En in sommige gevallen hebben we hier ook de j na de G als er een i-klank komt.

Wellicht dat Opende dan Fries is met Groningse accenten, maar we kunnen elkaar prima verstaan.
Opende lijkt de meeste hoofdpunten van het Fries wel te bezitten, terwijl waar ik woon dat niet zo is. Het dorp waar ik opgegroeid ben ligt er precies tussenin en daar spraken we elkaar altijd gewoon aan in hoe we spraken. Sommige mensen daar wel 'Frieser' dan anderen, maar het was ook niet zoals Opende. Terwijl S'veen, weer een dorp verder (Wat wel Friesland is) weer anders is dan Opende. In S'veen word je standaard in het Fries aangesproken, wat in Opende niet het geval is. Toch geloof ik erin dat er een kleine grens van hooguit 5-10km breed aanwezig is tussen het Gronings en het Fries, waar die twee talen wat doorelkaar heen lopen. Dus dat er wel een basistaal aanwezig is bij elk persoon, maar dat er elementen van de andere taal in zitten.

Als ik in mijn omgeving ga kijken:
Grootegast is absoluut niet Fries
Doezum ook niet
Kornhorn is 40/60
Opende is erg Fries, ik denk wel 90/10.
Noordwijk weet ik eigenlijk niet eens, weinig contacten daar + klein dorp
Marum 20/80
De Wilp 70/30 Fries.

En ja, dan houd je een smalle grensstrook over waarin elementen van beide talen soms op worden genomen in de taal die men tegenelkaar spreekt. Dusja, wellicht is er inderdaad een scherpe grens maar wordt deze voor mij als bewoner in dit gebied vervaagd door overnames van woorden en constructies aan beide kanten?

User avatar
Plaas
Posts:551
Joined:2012-06-21, 7:47
Gender:male
Location:Alkmaar
Country:NLThe Netherlands (Nederland)

Re: Nederlandse dialecten

Postby Plaas » 2012-07-17, 7:53

Er is inderdaad een stukje Groningen waar Fries wordt gesproken, de taalgrens loopt niet precies gelijk met de provinciegrens. Het Friese taalgebied in Nederland ziet er zo uit:

Image

Je ziet daar duidelijk het blauwe hoekje Groningen, waar Opende in ligt. Maar dit is dus geen overgang, tussen meitsje jim út'e fuotten en maak jim uut'e foet'n (geen "fout'n" in het Gronings?) staat geen dialect dat 'n beetje half-half is, de grens blijft duidelijk; de enige afwijking in Opende is dat "fwot'n" er als "fjot'n" klinkt, maar dit verschijnsel komt in een groter deel van Friesland voor. Vergelijk die grens eens met de subtiele overgang van Gronings naar Drents, en dan verder van Drents naar Sallands naar Veluws naar Utrechts - en dan sta je ineens in Holland zonder een taalgrens tegen te zijn gekomen. Zo kun je ook van Groningen naar Leer en Oldenburg en als je wil tot Berlijn door, ook dan is er één dialectcontinuüm zonder grenzen (tenzij je het Friestalige Saterland bezoekt). Het Fries valt merkwaardig genoeg buiten dat continuüm, dat maakt de erkenning als taal wel begrijpelijk.
- Plaas' vermannen

Voorzichtig weerom.


Return to “Dutch (Nederlands)”

Who is online

Users browsing this forum: No registered users and 13 guests