Kazakh (Қазақ тілі)

[Osprey]

Сәлеметсіндер ме, достарым!

Today I wonder, how Қaz person can express his point of view: it seems to me, that… I think, that.... What cases should be used?

[Rakhimzhan]

Сәлеметсіндер ме, достарым!

Today I wonder, how Қaz person can express his point of view: it seems to me, that… I think, that.... What cases should be used?

Hmmm, I guess u want to know how to express in Qaz your opinion, beleve, estimations, propositions, suppositions, etc.

fe for words "i think", "in my opinion" and so on we may use:
1. In the head of sentence:

Менің ойымша ... blah-blah - I think/in my opinion, ... blah-blah
Менің білуімше ... blah-blah - As far as I know/to the best of my knowledge, ... blah-blah
Менің пікірімше ... blah-blah - In my opinion/I think, ... blah-blah, etc.; and

2. in the end of sentence:
... blah-blah деп ойлаймын - I think that/in my opinion/I guess, ... blah-blah
... blah-blah деп санаймын - I believe that/I consider that, ... blah-blah
... blah-blah деп есептеймін - I believe that/I consider that, ... blah-blah
... blah-blah деп білемін - As far as I know/to the best of my knowledge/I think that, ... blah-blah, etc.
Meanings are interchengable.

Examples:
1. Менің ойымша, Америка азаматтығын алу үшін, онда төрт-бес жылдай тұру қажет - I think that for obtaining American citizenship, one should stay about 4-5 years long there.
2. Америка азаматтығын алу үшін, онда төрт-бес жылдай тұру қажет деп ойлаймын - I think that for obtaining American citizenship, one should stay about 4-5 years long there.

Expressing doubts, suppositions.

1. Мүмкін, Бәлкім constructions:
Мүмкін, ол заңгер болады - Maybe s/he will be a lawyer
Бәлкім, оның ақшасы жоқ - Probably, s/he has no money
(Бәлкім has its variant, which is rarely spoken - бәлки)

1.1 Мүмкін, Бәлкім+Келер Шақ (Future Tense): positive -ар (-ер, -р) and negative -мас (мес, - бас, -бес, -пас, -пес) affixes:
Мүмкін, Бәлкім/Бәлки, ол ертең келiп калар - Maybe s/he will come tomorrow
Мүмкін, Бәлкім/Бәлки, ол ертең келiп калмас - Maybe s/he will not come tomorrow

2. Шығар constructions:
Ол ертең келмейтін шығар - I suppose/I guess, s/he will not come tomorrow
Оның аты Бұтақбас шығар - I think his name is Butaqbas
Ол су ішпеген шығар - Seems/maybe s/he did not drink the water

3. Combined constructions Мүмкін/Бәлкім + Шығар
Мүмкін/Бәлкім, оның ақшасы жоқ шығар - Maybe s/he will be a lawyer
Мүмкін/Бәлкім, ол заңгер болатын шығар - Probably, s/he has no money, etc.

[Rakhimzhan]

Today's Vocabulary:

Hello! - Сәлем!
Good day/how do you do! - Сәлеметсіз бе? Саламатсыз ба?
Good morning! - Қайырлы таң!
Good afternoon! - Қайырлы күн!
Good evening! - Қайырлы кеш!
Good night! - Қайырлы түн!

How are You/how do you do? - Қалыңыз/халыңыз қалай? Жағдайыңыз қалай? Амансыз ба?
What's up? - Қалайсың? Қал/хал қалай?
What's new? - Не жаңалық? Не жаңалық бар? Қандай жаңалық (бар)?

Thank you! - Рақмет!
Please! - Мәрхабат! Өтінемін! - only for asking, Қайырым етіңіз!/қайыр етіңіз- only for asking
You are wellcome! - Мәрхабат! Арзымайды! Игі болсын! Қайырымды болсын!
It is nothing!/not at all! - Оқасы жоқ! Арзымайды!

[Osprey]

Рақмет көп, Rakhimzhan! Сіз жақсысыз!

[Rakhimzhan]

Today's text - life scenes...

Тұрмыстық техника дүкенде (in Household Appliances Shop)

Сатып алушы: Сәлемсіз бе!
Менеджер: Салматсыз ба! Не іздеп жүрсіз?
С: Маған жақсы бір кір жуғыш машина керек еді. Сіз маған нені ұсынар едіңіз?
М: Сізге қандай керек? Бізде "Индезит", "Бош", "Л-Джи" тағы басқа машиналар бар. Бәрі де жақсы.
С: Қане, көрсетіңізші.
М: Жүріңіз, көрсетемін.

Кір жуғыш машиналар тұрған жерге келіп...

М: Міне, мынау қатарда "Индезит" машиналары тұр, анау қатарда "Л-Джи" машиналары бар.
С: Бағалары қандай екен?
М: Енді бағалары әртүрлі болады ғой... Мысалы, мынау 50 000 теңге тұрады. Мына қатардың басынан ортасына дейін тұрған машиналар 30 000 теңгеден бастап, 80 000 теңгеге дейін тұрады. Сосын, мына жақтан (қатардың ортасына қол сілтеп, көрсетіп тұр) аяғына шейін 100 000-нан бастап, жоғары кетеді. Олардың компьютері бар. Жақсы машиналар. Сізге қандайы керек? Қандайын таңдайсыз?
С: Маған 80 000 теңге аралығында... болса
М: Көбінесе қандай киімдерді жуасыз?
С: Түсінбедім.
М: Қандай типті, мата-жіптері қандай киімдерді жуасыз.
С: Бәрін жуамын. Неге сұрайсыз?
М: Себебі, машиналардың бәрі әр түрлі ғой, - әр түрлі маталарды, киімдерді жуады. Кейбіреулерінде көп режимдері бар. Басқалары жайша, қарапайымдау болып келеді.
С: Аааа.... түсінікті. Сонда машиналарыңыздың қандай режимдері бар дейсіз? Қандай функциялары бар? Өздері жалпы қандай болады? Соны маған айтып жіберсеңіз...
М: Жалпы, өздері зығырды, жүнді, синтетиканы, нәзік маталарды жуады. Мақта киімдерді де жуады. Ал режимдеріне келсек - қатты жуу, нәзік, - яғни деликатты жуу, стандартты жуу, көп уақыт, қысқа уақыт жуу, жуып-шаю, сосын, кептіру режимдері бар. Уақытты өзіңіз белгілей аласыз: программатор арқылы неше уақыт жуатыңызды белгілейсіз. Тағы не бар?... Төбесінен және алдынан киім салатын машиналар бар.
Сол... көп режимдері бар. Нұсқаулыққа қарап біле аласыз ғой. Сосын менен сұраңыз - мен сізге көмектесемін.
С: Жалпы маған онша қымбат машина керек емес, бағасы орташалау - 80 000 теңге аралығында болса, - тәуір ғой. Сосын, барлық негізгі керекті режимдері болса екен, өйткені мен барлық киім түрлерін жуамын. Әйтеуір, жақсы жуатын бір тәуір машина болса деймін.
М: Жақсы... Міне, мынау "Л-Джи" машинасы - өте жақсы машина. Зығыр, синтетика, мақтаны және барлық мата, кездеме түрлерін жуады. Режимдері - мен айтқандай: бір уақытқа қойып жуу, қатты жуу, жеңіл жуу, жуып-шаю, тағы басқалары бар. Бағасы 75 000 теңге. Алсаңыз, өкінбейсіз.
С: Рахмет. Маған осы ұнайды. Мен аламын. Кепілдігі бар ма? Қанша уақытқа бересіз
М: Бұның кепілдігі бір жыл. Егер машинаны өз жазығыңызбен сындырмасаңыз, біздің адамдарымызды шақырып жөндете аласыз. Егер ақау зауыттан болса, жөнделетін бөлшектерін ауыстырып, жаңасын қойып береміз, егер машина толығымен сынса, онда жаңасын әпереміз.
С: Бір жыл дейсіз... Аздау екен. Бірақ болады. Сатып аламын.
М: Жүріңіз, касса бөліміне барайық. Онда сізге чек және кепілдік береді. Сосын чекке қол қоясыз, біреуісін өзіңіз аласыз, біреуісі бізде қалады. Машинаңызды үйіңізге апарып тастаймыз. Шеберіміз өзі қондырады.
С: Жақсы, жүріңіз.

Барлық құжаттарды толтырып, ақша төленген соң...

М: Жаңа машинаңызбен құттықтаймыз. Ұзақ уақыт жұмыс істесін.
С: Рахмет.
М: Игі болсын. Қош болыңыз
С: Сау болыңыз.
-----------------------------

Buyer: Good Morning!
Manager: Good Day! What are you looking for? (May I help you, how could I help you?)
B: I need a good washing machine. What would you recommend to me?
M: Which type are you needed in? We have Indesite, Bosch, LG and other washers. All of them are good.
B: Please, can you show me?
M: Please, go with me. I'll show them to you.

While in the demonstration spot with washing-machines...

M: Here is, in this row you see Indesite machines, and in that row - LG washers.
B: What are their prices?
M: Well, they all have different prices... For example, this one costs KZT 50,000. Machines up from the head of this row begin from KZT 30 000 to KZT 80 000. Then, starting from this place (points to the center of row by his hand) downwards to the end of raw, prices begin from KZT 100,000 and go higher. These are computerized. Good machines. Which machine would you like? What kind of machine would choose?
B: I need a one in the borders of KZT 80,000... if any
M: Which type of clothes you wash oftenly?
B: Sorry?
M: Clothes of which type, which fabrics you wash mostly?
B: I wash all-type clothes. Why are you asking this?
M: Well, because there are different washers, washing various-type fabrics and clothes. Some of them are multi-mode ones. Others are simpler, ordinary.
B: Aaah.... now I see. Then which kind of modes, you said, your machines do have? Which functions? What kind of machines are there, generally (in sense of occure)? Would be pleased, if you tell me...
M: Generally, they wash flax, wool, synthetic, delicate materials. Also, wash cotton clothes. As for modes - they "hard", "delicate", "standard" washing, long-time, short-time washing, rinsing, and, drying modes. You can set out washing time by yourself, identifying the time length with the programming unit. What else then?... There are top-loading and frontal-loading machines too.
Well, that's it... they have multiple modes. You can check all of them in user manual. Then, you can also fall back to me - I am eager to help you whenever.
B: Generally, i want kind of washer, which is not too expensive, but within the limits of KZT 80,000, if any, would suit to me. Then, better if it has all the necessary washing modes, because i wash all types of fabrics. All in all, if you have a rather good one, i would be pleased.
M: Ok... Look at this, please, this is LG washer - very good one. Washes flax, synthetics, cotton and various type fabrics and clothes. And it has the modes like i said above: washing in a set time, intensive washing, delicate washing, rinsing, etc. Costs KZT 75,000. Take it and you woun't regret!
B: Thanks. I like this one. I'll take it. Does it have a warranty? What is the warranty term?
M: It has a 1-year warranty life period. If the machine is broken, but not by your fault, you can call out our team and they will repair the washer. If the damage is due to manufacturer's fault, we will replace the failed parts with the newer ones, either, if it was totally got out of order, we will give a new washer.
B: So, you say 1 year... It's a quite short term. But, it's ok. I'll buy it.
M: Ok, please, follow along with me to the cash pay-off department. There they will give you a cheque and warranty. Then you should countersign the checque copies: one for you, and one for us. Will will deliver the machine to your house. Our master will mount it in-place.
B: Ok, let's go.

Upon signing all required documents and money paid off...

M: Congratulations with new washing machine! May it serve you for a long time!
B: Thank you.
M: You are wellcome. Goodbye!
B: Bye!

[Osprey]

Dearest Rakhimžan,

Бұл қорқынышты қызық мәтін! Көп рақмет!

[Rakhimzhan]

Dearest Rakhimžan,

Бұл қорқынышты қызық мәтін! Көп рақмет!

Қорқынышты ма? Келесі жолы, ыңғайлырақ мәтін жасап көрейін - Next time, I'll try to prepare more simple text.

Паула, қазақшаңыз енді мықты екен! Mahtavaa!))
-------------

Qazaq work order usually is composed as follows: the attributive, modifying word classes (adjectives, adverbs, adverbial modifiers, etc.) stand at the beginnig of sentence. However adverbial modifier can be almost at any position. Then object, and following in the end the predicate. The predicate is represented usually with a verb, but can be either part of speech too. So, traditionally for all turkic languages and particularly Qazaq the classical synthactical order is SOV - subject, object, verb. Or in case with attributing, qualifying word classes it is usually ASOV.
This rule is consistently preserved in compound, complex sentences, being fair for main and subordinate clauses.

Word classes as u know have their counterpart nominals in the sentence, thus:

Part of Sentence Adverbial Modifiers can be divided into modifiers of place, time, frequency, manner, cause, result, degree, condition, purpose, etc. Their counterpart is the Part of Speech (word class) Adverb.

Part of Sentence Object are manifestations of cases and nouns as a parts of speech in the sentence, they can be direct, indirect, genitive, infinitive, postpositional objects, complex, adverbial objects, etc. At least it is said so

Part of Speech Verb is mostly rendered by Part of Sentence Predicate, and secondary by other sentence classes. They can be comound, niminative, coupled, complement, evaluative, modal, etc.

Part of Speech Adjective is a word imputing a characteristic to a noun or pronoun and mostly is expressed by attribute

Part of Speech Noun words refering to a person, place, or thing or any syntactically similar word
etc.

So if we consider ASOV as a mostly appropriate word order model in Qaz, it may be expressed by the following parts of sentence:

Attributes, Adverbial Modifiers as Attributives........A
Nouns as Subjects.........................................N
Conjugated Words as indirect/direct, etc. Objects...O
Predicates as Verbs .......................................V

To be continued...

[Osprey]

Паула, қазақшаңыз енді мықты екен! Mahtavaa!))

Ой, мен ақымақпын! Менің басым қалай жансыз бар. Сөздің бәрі тез-тез естен шығарамын... бірақ, өте көп үйрену тырысамын.

[Rakhimzhan]

Ой, мен ақымақпын! Менің басым қалай жансыз бар. Сөздің бәрі тез-тез естен шығарамын... бірақ, өте көп үйрену тырысамын.

Өте көп үйренуге тырысқаныңыз және тырысатыныңыз көрініп тұр! Жалғыстыра беріңіз! Сонда еңбегіңіз жеміс әкеледі! Сәттілік!

[Cisza]

Hi all,
I have some questions regarding the Kazakh typography. Unfortunately, as my own experience says, most of the translators pay little attention to this, probably thinking that it is enough to translate a text accurately and without errors in grammar and punctuation.

That's why they often use, let's say, [-] instead of [—] in Turkish just because the hyphen is at the keyboard and the m-dash is not, or [“”] instead of [«»] in Russian because they simply copy quotation marks from the source English text.

I'd like to try to help those of them who contributes to my company, that's why I decided to ask some basic questions here. So they are:

- what kind of quotation marks are used in Kazakh? French-style chevrons [«»] or something other?
- what kind of dash is used to separate parts of a sentence? same for numeric range. Does it have spaces around? I mean, is it written like quotes—dashes or like тырнақша — сызықша?
- what is used as decimal and thousand separators, commas, dots, spaces?
- could one say that the modern Kazakh typography in general follows the Russian one?
- are suffixes added to proper names and acronyms treated in a special way (like Avrupa’dır or UNESCO’ya in Turkish)?
- finally, could you recommend some trustworthy books (maybe, manuals for editors or layout designers)? I found one in the external link section of a Wikipedia article (Оралбаева Нұржамал, Аблақов Әбжаппар, Қазақ тілі, Алматы, 1992), but maybe you know some others, modern and available?

If you'll be able and willing to answer at least some of the questions, be warned I could have further ones

[Rakhimzhan]

Hi all,
I have some questions regarding the Kazakh typography. Unfortunately, as my own experience says, most of the translators pay little attention to this, probably thinking that it is enough to translate a text accurately and without errors in grammar and punctuation.

That's why they often use, let's say, [-] instead of [—] in Turkish just because the hyphen is at the keyboard and the m-dash is not, or [“”] instead of [«»] in Russian because they simply copy quotation marks from the source English text.

I'd like to try to help those of them who contributes to my company, that's why I decided to ask some basic questions here. So they are:

- what kind of quotation marks are used in Kazakh? French-style chevrons [«»] or something other?
- what kind of dash is used to separate parts of a sentence? same for numeric range. Does it have spaces around? I mean, is it written like quotes—dashes or like тырнақша — сызықша?
- what is used as decimal and thousand separators, commas, dots, spaces?
- could one say that the modern Kazakh typography in general follows the Russian one?
- are suffixes added to proper names and acronyms treated in a special way (like Avrupa’dır or UNESCO’ya in Turkish)?
- finally, could you recommend some trustworthy books (maybe, manuals for editors or layout designers)? I found one in the external link section of a Wikipedia article (Оралбаева Нұржамал, Аблақов Әбжаппар, Қазақ тілі, Алматы, 1992), but maybe you know some others, modern and available?

If you'll be able and willing to answer at least some of the questions, be warned I could have further ones

Hi, Cisza!
Good questions from your part so far. I'll try to give answers inasmuch as that issues you've addressed are really worth to clear out and also because they fall within the scope of or somehow correlate with my translation practice (so on this account, i absolutely understand your points of interests), though not claiming to cover them out extensively and exhaustively in their entirity. I'll just give liberties to myself covering general trend.

since we use a cyrrilic-based Qazaq alphabet, we must, then, follow widely accepted rules for qyrillic punctuation, including apostrophe, asterisk, dash, hyphen, slash, back slash (if any), accent mark, quotations, points, commas, colon, semicolon, etc., given that these might be different in various graphical systems, one might be mess around multiple representations of them, so the aim of leaving them in general as they are in rus. abc, and the rules of their usage was made for consistency sake. however, qazaq orphography, orthoepy have their own system based on qaz grammar, syntaxis and phonetics (progressive, regressive assimilations - fe кітап-кітабы, accents - usually on the latter syllable, etc.). Thus, qaz abc organically accepted and succeded punctuation system of rus abc, including:
(«»), (/), (...), (\), (!), (,), (.), (:), (;), (-), (—), (*),
For numbers domain - (№), (%), etc. in Qaz. orphography it is accepted to write a hyphen between ordinal number and the word being counted (without numeral's ending after hyphen), fe: eng - 1st row ("st" - ending), rus - 1-ый ряд ("ый" - ending), qaz - 1-қатар (0-ending). But, in Qazaq you can write it either with ending - 1-ші қатар (бірінші қатар). So, it just stands for an alternative.

Nevertheless i was taught like above and it was common rule in Qaz. lang. teaching school programs, today this rule is widely neglected even in official medias - they omit hyphen...
This trend also reflected in translations.
Fe (for example) eng - "Section 1", rus - "Раздел 1", qaz - "1 Тарау" (not 1-тарау).
It is, i guess, for the sake of preserving the same visual style, and because the attributing units, such as adverbial modifers (of time - when, how, how long; of place - where...; of quantity - numerals - how much...), adjectives (attributes - which kind of), etc. stand before attributed word (fe the noun), and because for that case no capitals are used - the word counted and ordinary numeral jointed with a hyphen are accepted in a whole as single word, so that's why u can't say Тарау 1 (like in eng - Section 1, or rus - Pаздел 1), but you allways say 1 Тарау, 1-Тарау (a modifier of quantity - numeral being the attributing unit stands before the attributed word).
But given that the words in qaz counterpart source texts (eng, rus) are given capitalized and have no hyphen, we then for consitency aims shape them in the same manner in qaz translation - "1 Тарау". It is solely a matter of style. Either it can be "1-Тарау", but not "1-тарау" (this usually encountered within the sentence structure, not in a chapter's title poision).

Qazaq has a positional number notation, thus, any integral (without residuals) decimal number - and decimal cuz the calculation gradation units are ranked by tens (decimas), 10 - 1 unit, 100 - 2nd unit, 1000 - 3rd unit) - is separated by spaces, rarely by dots. fe: 10 000, or 10.000 (ten thousands), 1 000 000 000, 1.000.000.000 (one milliard). Decimal fractions (non-integrals) are divided by comma, fe 10 000,34 (ten thousand point thirty-four/ten thousands and thirty-four one hundredth). So if in eng fractional/nonintegral number is separated by dot (point), in qaz it is separated by comma.

eng: 10,000.011 (ten thousands point eleven/ten thousands and eleven one thousandth)
qaz: 10 000, 011 or 10.000,011 (он мың бүтін мыңнан он бір)

Dash aka "em dash", the longest one ("—"), is used to separate parts of speech and has spaces at both its sides around, fe example as in "Jesus - christians' God", "Адам баласы - құдайдың жаратылысы" (A human being is a creation of God). The rules of its usage quite much the same as in Rus.

The so called "қос сөздер" - alliterated words (see "Word Composition/Қос сөздер" thread) are, on the contrary, written by means of coupling certain words together with hyphen (-) (mostly synonimous, antonimous, or with one of word lost orignal, distinct meaning), fe: төсек-орын.

No apostrophe or hyphens are added to proper names, just standard affixes in declination - Еуропаның, but to acronyms and abbriviations ЮНЕСКО-ға or "ЮНЕСКО"-ға (it is recommended to put entities' names in quotations)

As for books - sorry, I am not closely familiar with any such so far, so cant recall any in my memory to the moment. at least written in eng. but, if any available, ill maybe post em here. Yet, some manuals are written by Piece Corps Volunteers in eng. There are general grammar issues.

Good Luck!

[Rakhimzhan]

So, no feedback?

[Cisza]

As for books - sorry, I am not closely familiar with any such so far, so cant recall any in my memory to the moment. at least written in eng. but, if any available, ill maybe post em here. Yet, some manuals are written by Piece Corps Volunteers in eng. There are general grammar issues.

Good Luck!

Thank you so much, the whole post you wrote was very useful!

As for books, they rather should be in Kazakh: we can list them as a reference materials for translators, and it's hard for me to imagine a person who translates into Kazakh but is not able to read books in this language

[Rakhimzhan]

As for books, they rather should be in Kazakh: we can list them as a reference materials for translators, and it's hard for me to imagine a person who translates into Kazakh but is not able to read books in this language

Hi! it goes without saying that qaz translator must know how to read & understand qaz books lol. But, unfortunately, i am not aware of any. I know there must be, of course. But never searched for. I guess such infos are represented in qazaq school/university textbooks or in similar academic literatures. But can't recommend any. Sorry, dont know how this might help you.

[Rakhimzhan]

Another Qazaq Radio...
And Qazaq Khabar Chanel's Online Broadcasting: news, TV programs, films etc.
"Balapan" - Online Kids Channel

Seems channels here need to be organized.. further later

[Osprey]

Thank you very very much! You are such a treasure, Rakhimžan!

[Rakhimzhan]

[Osprey]

Мен 4 күн Санкт-Петербургде бардым. Ол өте әдемі қала! Маған ұнайды! Кітап дүкенінен кішкентай қаз-рус сөсдік таптым. Домбыраны іздедім – тауып алмадым.

[Rakhimzhan]

Мен 4 күн Санкт-Петербургде бардым. Ол өте әдемі қала! Маған ұнайды! Кітап дүкенінен кішкентай қаз-рус сөсдік таптым. Домбыраны іздедім – тауып алмадым.

Вау! Паула қазақшаңыз енді мықты екен! Санк-Петербург әдемі қала деп ойлаймын. Бай тарихы бар. Қазақша-орысша сөздікті сатып алғаныңызбен құттықтаймын! Ал домбыраны Қазақстанда іздеу керек. Ресейдегі орыстар біздңің домбыраның не екенін білмейтін де шығар. ық-ық))

[Osprey]

Вау! Паула қазақшаңыз енді мықты екен!

өө... жоқ.