Sheep Letter

[lubossekk]

Hello, can someone help me please. I am trying to read the Sheep Letter (Seyðabrævið). I have tried to add some diacritical marks but not for all words. I have normalised the writing of the document, and I have changed some letters in order to represent pronunciation, those changes are:
œ instead of written æ
œy instead of written æy (Old Icelandic ey)
ę for written e but phonetically ø
ǽ for written æ but etymological é
ö for Old Icelandic ǫ (o with tail)
c for k (modern Faroese g)
ŧ for t (modern Faroese ð)


•Réttar bœtur virdulegs herra Hákonar konúngs
Hákon með guðs miskunn Noregs hærtugi son Magnúss konúngs hins koronaða, sendir öllum ‎mönnum í Fœrœyjum, þeim sæm þetta brǽf sjá eða hœyra. Kvöðu• Guðs• oc sina. Anlegr faðir ‎oc war hin kerasti vin, herra Erlendr byskup í Fœrœyjum, oc herra Sigurðr laugmaðr af ‎Hjætlandi, sem ver höfum til yðar sent, teði oss af almúgans hálfu um þá luti sem þeim þotti ‎um búnaðar bólkin askorta, oc af því letu ver í þessi •IIII• blóð saman setja þá skipan, sem ver ‎höfum með hinna bestu manna raði þar agort, æptir því sem vér ventum, at almúganum skal ‎mest vera til gagns. En um kristins dóms bólkin kunnu ver æigi aðra skipan á at gera nú at sini, ‎en han standi æptir því, sem vár hin virðulegi hera faðer var hin koronaði læth saman setja, oc ‎han fek í hendr hera Erlendi byskupi, oc landzbókin sjálf vattar. Er þaŧ fulkomet wart boð oc ‎sannr vili, at hvartvegja þessi skipan haldist vel oc vandliga, at oskaddre sæmd konúngsdømsins ‎oc vara æptirkomanda, þar til sem ver viljum aðrá skipan á gera með hinna vitrastu manna raði, ‎æptir því sem ver seum, oc guð gefr os at undir standa, at almúganum mátti sem mest gang at ‎verða. oc til sans vitnis burðar letu ver vart insigli fyri þessa skipan, er gor var í Oslo laugar dagin ‎nesta æptir Jóns vóku, þá er liðit var frá burðar tíð wars herra Jesu Christi •M•CC• níutagi vettra ‎oc átta vetr á nítjanda ári vars hærtuga dæmis; hera Aki kanceler in siglaði, sira teitir ritaði ‎skrana, en Bárðr Pétrs son notarius var ritaði bréfiŧ.‎

•Hér hefr réttar bœtr Hákonar konúngs sonar Magnúss konúngs
Svá höfu vér oc spurt um óvenju þá, sem fram hefr fariŧ í landinu meirr en vera skyldi, um ‎sauðfénað manna, oc os hœfir æigi lengr láta svá búiŧ standa, oc at hverr mátti sit hava. Nú ‎ef •II[tveir]• menn æða fleiri eigu sauð saman í einum haga, oc vilja þeir skera báðir sín sauð, ‎þann fyrst sem ómarkaðr er, hvárt sem þaŧ eru lömb æða gamlir sauðir, oc hefr þaŧ hverr, er tekr ‎með hundi æða öðrum vélum, hvárt sem han á æða æigi. Nú af því at os líst svá oc öðrum ‎skynsmum mönnum, at þaŧ ber æigi vár(r)í tign at nøkkur olaug hæfist upp í landinu, þá gęru ‎vér þá grein á, ef maðr vill taka lömb æða gamlan sauð sín ómarkaðan, þá skal han fá ‎til •II[tvá]• vittni skilrík, at þaŧ er hans sauðr, oc þar kenna þeir móðr til; fallerast þeim þaŧ, svari ‎fyrir, sem han átti ækki í.‎

•Um haga gøngr oc kennsl
En maðr gęngr í haglendi annars mans oc rekr brott fénað hans hinum til skaða, svá at hálfrar ‎męrkr er verðr, gjaldi fulrétti þeim, sem þan fénað átti, sem han er maðr til, ‎oc •hálfa• mörk •silfrs• konúngi, oc bœti fénað aptur þeim er átti jafn góðan sem áðr var. En ef ‎maðr kennir þaŧ manni, at han havi veriŧ með hundum í haglendum hans oc gørt honum skaða, ‎bœti eptir laga dǿmi, en vitni eru til, elligar syni með laugum sem skynsamir men meta, oc ‎at •III• dögum se áðr til sagt oc stefnt til þeim, er sauð á eða haglendi saman til samréttar; en sa ‎er æigi kemur til sammréttar nauðsynja laust, gjaldi konúngi •II• aura •silfrs•. Nú hvarvetna sem ‎menn eigu sauð saman eða haglendi, þá se hundar æigi fleiri, öllum sæmir, þeim er ‎skeynsamastir eru, oc seu þeir ollum jamheimolir.‎

•Ef sauðr gengi í annars haga oc ofan rekstr
Nú liggja haglendi saman uttan garðz oc eigu •II• menn hvar sín haga, oc gengr sauðr or annars ‎haga oc í hins oc er þar hagfastr, oc telur hin at, er þan haga á, þá taki han sauð sín oc beri í sín ‎haga. Nú gengr þessi sauðr aptur annat sín í sama haga oc •III• sín, þá falli sauðr ógildr, þeim er ‎á, uttan hin vili taka leigu fyri haga sín •XX• al• undir hverja sauða mörk; vil han æigi leigu taka, ‎þá skal sa er sauð á bjóða honum kaup á hálfum sauðinum með sik. Nú vil han hvarki kaupa, ‎nema leigu taka, þá lati sa, er sauð á, or hagamun ser at hagreðum oc havi or ‎innan •XII• mánaða. Nú vil hin, er sauð á, hvarki leigu bjóða, nema kaup á hálfum sauðinum ‎þeim er haga á, þá falli sauðr ógiðr. Þar skal sauð ofan reka, sem hagfastur er, oc réttum upp ‎halda, hver eptir sauða magni• en ef óðru vis er gørt, gjalði konúngi •III• aura• en hinum skaða ‎bott eptir laugum, er sauðin á, en skaði verði at. Nú eru men at samréttum. Þá merki hver lömb ‎eptir því, sem eer á til, oc hýggi at, hví margar tvilembr eru, oc ef okunnr sauðr er í þeiri rétt, þá ‎hýggi sauða men at, hvi margar lömb hava, oc merki hveri lamb, sem æigi er geld. Nú ‎mismarkar ein hver sauð í samrétt, þá havi sa sauð sín, þegar réttar kenningar koma til, sem á, ‎en hann má sini einkunn á koma æða annan sauð jafn góðan, en sa engu sekr er mismarkar í ‎samrétt.‎

•Um kyrring
Nú eigu men mergir sauð saman í einum haga, oc vil ein hver kyrra sín sauð eða sumir, en sumir ‎vilja æigi. Þá sa raða er kyrra vil oc bæta vil sit fé, en æigi hin, er spella vil. Nú rekr sá sín sauð, ‎er kyrran á, oc kemr styggur sauðr í; seti niðr oc lœypi æigi upp styggum sauði í kyrran. Nú ‎lœypir hin upp styggum sauði í hins kyrran oc ger honum svá skaða; bæti honum fulrétti oc ‎ófundarbot eptir lógum oc konúngi •III• aura •silfrs•, oc kyrri þan sauð sín sem eptir er í þeim ‎haga.‎

•Um sauða
Nú ganga men ein gongr í haga oc gera þan æigi varan við er sauð á í þeim haga, oc mismarkar ‎eins hvers þeirra lamb oc setr á sina einkun, oc var áðr ómarkaðr, oc segir þeim æigi til, sem á. ‎Þá hefir han markat með lœynd oc bœti þeim, er átti, æptir dǿmi, en konúngi •III• aura •silfrs•, ‎en virðist til œyris, en húniska, en minna er. Nú markar han þann sauð, er áðr er markaðr oc ‎setr á sína einkunn ofan á hins, sem áðr átti, þá er hann þjófr at.‎

•Um sauð bíta oc iskipan
Enn ef men leiða hunda þá í haga, er sauð bítar eru oc bíta sauði, bœti aptur, hinum er átti, ‎jafn góðan sauð; bítr han optar, bœti sem sjálfr drepi. Verða þeir hundar sauði at skaða, er menn ‎hava samþykt, at upp skolu ganga, bæti sa aptur jafn góðan sauð hinum, er átti, er þessi hundr ‎fylgir oc varist svá með at gœyma hans. En þaŧ eru sauð bitar, er optar verða sauði at skaða en ‎um sinn æða gengr brott í haga at bita sauði. Eptir því skal iskipan í haga, sem at fornu hevir ‎verit, uttan men see, at hage mege meira bæra. Þá havi svá margar sem þeim semr oc æigi meira ‎iskipa, hvarki naut eða sauði, en at réttri til taulu oc aðr skilr manna millum, oc halda engi í ‎annars haga uttan sjálfs sins ella svari fyri eptir laugum.‎

•Um finnir
En ef maðr skipar annars manz haga með sauði sinum oc vill æigi or láta, þo at hin meini, sem ‎hagan á, þá skal sa, er hagan á, gera fimtir til, oc skal hin fyrsta hefja at Ólafs vóku oc til Andres ‎messu; er þá æigu or forfalla laust, þá eignast sa þriðjung í sauði hans, er haga á. Aðrá fimt hæfr ‎at Andres messu oc til fostu; er þá æigi or forfalla laust, þá eignast sa •II• luti í sauðinum, er ‎hagan á. •III• fimt hefr at fostu oc framan til Ólafs vóku; er þá æigi or forfalla laust, þá eignast sa ‎þan sauð allan, er hagan á, uttan þer nauðsynjar banni, er men meta til forfalla, oc vitu þaŧ ‎grannar hans, att han mati æigi or færa, þo at hann vildi. Þá skal han hava verð fyri sauð sín þan ‎sem eptir stendr í haga hans. Svá er oc skipat, at sa ein er sauðr hagfastr í annars haga, er þar ‎lęmbir oc þar hefir allan vettar haga.‎

‎•(Uttan yvirskrift)‎
Nú þar sem hag merkr manna liggr saman, oc sauðr gengr hvar til moz með annan, þá skal sa er ‎til markreinar vill ganga, gera þeim orð er til moz eigu með han, oc ganga baðir saman. Vil ‎annar hvar æigi ganga, þá gangi, sa er stefndi í sín haga, en æigi í hins. Nú gengr han um ‎markrein í annars haga, svari sliku fyri, sem hann gerði honum ekki orð. Nú eru æigi orð gor, oc ‎gengr þo, svari slikri tortrygh, sem sa vil á hendi honum hava, er heima satt, oc skaða þan allan, ‎er af gerist hans up gongu á þeim degi, oc ófundar bot slika sem lógh bók vattar• en ‎konúngi •III• aura •silfrs•.‎

•Um kyring
Nú ef men eigu haglendi saman oc styggan sauð oc vilja sumir kyra, en sumir æigi, þá skal sa ‎raða, sem kyrra vil• ælla ábyrgist honum allan þan skaða, er af verðe á sauði hins, sa er æigi vil ‎heim taka, nema nokkur nauðsyn gangi til.‎

•Um landskyld
En maðr bitr á jörðu manz, oc er æigi landskyld lokin, fyr en hann fer af jörðu, þá eignast ‎landzdrotte lóð, en ef sa maðr situr á jörðu mans, er æigi hefir fé til at luka, þá er han fer af ‎jörðu um varit, þá hafi han lokit alla landskyld at Ólafs vóku, ella eignist landzdrotte bæðe lóð oc ‎leigu. Nú fer leiglandingr af jörðu, en annar fer til, þá vinni hvar á þeirri jörðu er aðr bjó á, svá at ‎þeim verði æigi skaði at, er til fer; en ef men fara af þeim jörðum er þeir hava á verit um vetrinn, ‎svá langt at þeir geta æigi seð yfir sað gerð sina nea varðueit, þá skal sa, er til kemur girða um oc ‎geta, skera oc tina oc eignast með því fjórðung af korni oc halmi, en ef skaði er á gor, bæti þeim ‎sem akr átti, æptir dǿmi korn spel, en konúngi •II• aura •silfrs•.‎

•Um húsbęðr
Svá oc um þá men er rekast á hendr mönnum ærenda laust oc sitja par •V• netur æða lengur, ‎gjalde konúnge •III• aura, uttan hjun fari at taka ser vist, eða bóndi sendi ærenda sinna; fatekir ‎men allir skolu fara at ósekju at biðja ser matar oc olmosu. Svá oc þeir men, er in taka húsbęðr, ‎gjaldi konúngi •III• aura. oc aðra •III• þer. Svá oc um þá menn, er skemma góða menn í örðum ‎æða verkum oc trœysta svá felœysi sinu, þeir skolu hava slika refsing, sem skynsamir menn meta, ‎oc fara í myrka slofu oc sitja þar svá lengi, sem mal er hart til, oc se siðan breit á bak þeim, er ‎þeir fara þaðan. Því at hertugin uil æigi, at þeir seu refsingar lausir, er þaŧ gera, bæðe karl men oc ‎svá konr.‎

•Um vitnist burð‎
En maðr er staddr uið á deild manna æða kaup oc vil han æigi vitni bera lauglega til nefndr, ‎gjaldi konúngi mörk •silfrs• hverju sinni, þar til er han ber. Nú ef men verða hjá staðir kaupum ‎manna eða einu hverju því sem men skilr á, oc niga siðan eptir auðrum hvarum, þá skulu þeir ‎æigi vitni bera, þo at þeir seu nefndir til, uttan engir fáist aðrir valenkunnir oc skilrikri.‎

•Um forgipt
Svá oc þeir men, sem hér hava vetur setur, oc bændr bjóða heim, til mikit er bendu skolu taka ‎með þeim í forgipt á •XII• mánaðum. Þeir skolu gefa •CCC•, er ekki hava mungat oc þo mat ‎slikan sem bóndi•, en sa •CCCC•, er maldrykiu hefir helga daga oc fostu daga, en sa fim hundraŧ, ‎er hvern dag hefr mungat.‎

•Um bunað
Svá er oc um þá men, er þegar legjast í kott, er þeir eigu eins miseris mátt, en nú skal engi með ‎mína fé saman setja heðan af en með •III• kýr, en hver sem lendir með minna, gjaldi ‎œyri •silfrs•, en sjálf fæslu men aðrir skolu engir vera, uttan þeir sem æigi fáa ser vinnu til forturs. ‎Svá oc um þau hjun, sem laupast bröt frá bonda forfalla laust, skal engi lengr fæða en •III• netr ‎æða gjaldi slikt, sem bók melir um þá men, er taka annars mans vinnu hjun.‎

•Um hval fund
En húskarlar bonda hitta hval á havi útt oc skera af skip farm, havi af sjaundung. Nú flytja þeir ‎hval at landi óskorin, haui af slikt, sem bók melir. Nú reka menn hval á land þeir, er eigi eigu ‎jörð fyri ofan, oc bjarga or flœðar máli, hafi af fjórðung; svá um tríu, naut eða sauði eða annan ‎fénað, en þeir finna á hafi útt oc flytja til landz, havi af fjórðung.‎

•Um haf rekstur
Þá skipan höfu ver á gørt, at hval flystri þau, sem ver köllum vagn hǿgh, þá vilju ver þaŧ gefa ‎þeim mönnum, er þaŧ land eigu sem á rekr, fyri guðs sakir oc salu sauðr vars, os til friðar oc ‎farselðar með þeim hetti, at syna skal aðr •II• skilrikum mönnum, en þeir geri rað fyri, uttan ‎varir eptir komendr see, at þaŧ er nokkut móti konúng dǿminum.‎

[Mulder-21]

Hello, can someone help me please. I am trying to read the Sheep Letter (Seyðabrævið). I have tried to add some diacritical marks but not for all words. I have normalised the writing of the document, and I have changed some letters in order to represent pronunciation, those changes are:
œ instead of written æ
œy instead of written æy (Old Icelandic ey)
ę for written e but phonetically ø
ǽ for written æ but etymological é
ö for Old Icelandic ǫ (o with tail)
c for k (modern Faroese g)
ŧ for t (modern Faroese ð)

Vitej, Luboš. Je dobře mat ještě jedneho Čecha tu.

I can't say that I agree with the changes you've made. The graphemes œ and æ represent totally different phonemes, and personally, I'd prefer if you'd kept the unnormalised spelling, as this is better. In newer research œ has been replaced with ǿ, and since short æ quickly merged with a (or e, don't remember right now), <æ> is always long. O-ogonek is a bitch to write, yes, but please try keeping it, since Faroese has two sources for /ø/ (I-umlaut of /o/ and u-umlaut of /a/, the latter of which was written as <ǫ> in ON).

Love what you've done though. I'll have to read it in more detail as soon as I have more time.

[lubossekk]

Ahoj Mulder, so mnou môžeš písať aj po slovesnky - viem aj po česky, aj po slovensky.

I can't say that I agree with the changes you've made. The graphemes œ and æ represent totally different phonemes, and personally, I'd prefer if you'd kept the unnormalised spelling, as this is better. In newer research œ has been replaced with ǿ, and since short æ quickly merged with a (or e, don't remember right now), <æ> is always long. O-ogonek is a bitch to write, yes, but please try keeping it, since Faroese has two sources for /ø/ (I-umlaut of /o/ and u-umlaut of /a/, the latter of which was written as <ǫ> in ON).

I know that the transcription I proposed is quite a nonsense, I just tried to make some compromise between normalised Old Norse spelling and Modern Faroese. I study historical linguistics so I'm used to work with a etymologically based spelling systems that do reflect both old and modern orthographies.

Thus I use both ø and ǿ to distinguish the two historical phonemes in Old Norse that have merged together in Middle (?) Faroese.
The usage of œ is only arbitrary - it is etymological æ which has changed to /ø/ in Faroese, f. ex. Færeyjar > Føroyar. I use this letter because of graphic similarity of both letters, there are some etymological reasons also.
My writing of <ö> was chosen in correspondence to Hammershaimb's older orthography, for historical <ǫ> there should be used two symbols in reconstructed orthography representing halfway from Old Norse to Mod.Faroese, <ǫ> before a nasal merges with /o/ and than all other <ǫ>'s merge with /ø/.

I will post a transliteration of the original text soon.

[Mulder-21]

Sorry about taking so long to answer:

Thus I use both ø and ǿ to distinguish the two historical phonemes in Old Norse that have merged together in Middle (?) Faroese.

I'm actually not 100% sure when this happened, but they are merged today yes.

The usage of œ is only arbitrary - it is etymological æ which has changed to /ø/ in Faroese, f. ex. Færeyjar > Føroyar. I use this letter because of graphic similarity of both letters, there are some etymological reasons also.

Not exactly true, and if you've done comparisons with Modern Icelandic I can see how you got it wrong:

ON ø became æ in Icelandic but remained ø in Faroese. The fær- -> før- soundchange is only attested in this word. Besides the word Føroyar and its derivatives, Faroese has the word 'førilús', which is not a louse but a tick, the sheep tick or ked to be precise.

My writing of <ö> was chosen in correspondence to Hammershaimb's older orthography, for historical <ǫ> there should be used two symbols in reconstructed orthography representing halfway from Old Norse to Mod.Faroese, <ǫ> before a nasal merges with /o/ and than all other <ǫ>'s merge with /ø/.

I can go for this.

I will post a transliteration of the original text soon.

Eg bíði í spenningi.